Meer dan een half miljoen mensen met een verstandelijke beperking hebben te kampen met eenzaamheid, blijkt uit onderzoek (Movisie, 2023). Ook in ons werk komen we dit vaak tegen. Niet alleen onder mensen met een verstandelijke beperking, maar ook onder onze andere hulpvragers. Als vrijwilliger kan je een belangrijke rol spelen in het verminderen van eenzaamheid. Julia Muller, regiomanager bij Handjehelpen en Projectleider NIZU, is actief in diverse netwerken rondom eenzaamheid. Ze geeft een aantal tips.

Eenzaamheid bespreekbaar maken

Merk je dat jouw maatje, of iemand anders in je omgeving eenzaam is? Dan kun je dit bespreekbaar maken. Julia: “Eenzaamheid is een gezond signaal van je lichaam om aan te geven dat er iets moet veranderen. We komen het allemaal in meer of mindere mate tegen in ons leven. Pas als het structureel is en niet te doorbreken, wordt het problematisch. Praten over eenzaamheid is ingewikkeld, maar kan een opening zijn om het te doorbreken. Vraag bijvoorbeeld gewoon eens hoe het met diegene gaat, hoe iemands weekinvulling eruit ziet en of diegene daar tevreden mee is. Probeer open vragen te stellen en niet teveel in te vullen voor de ander. Eenzaamheid is een gevoel en niet altijd te duiden aan het aantal contacten dat iemand heeft.”

Eenzaamheid vaak al van jongs af aan

Kennisinstituut Movisie liet een literatuuronderzoek uitvoeren naar de aard en aanpak van eenzaamheid onder mensen met een verstandelijke beperking. Hieruit blijkt dat eenzaamheid ten minste twee keer zo vaak voor onder deze groep. Het begint vaak al op kinderleeftijd, wordt vervolgens chronisch en versterkt allerlei andere problemen. Ook mantelzorgers en anderen naasten van mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak last van eenzaamheid. Door de intensieve zorg kunnen ze zelfs in een sociaal isolement raken.

Oorzaken

Dat eenzaamheid onder mensen met een beperking zo vaak voorkomt heeft een aantal oorzaken. De eerste is de beperking zelf. Mensen met een verstandelijke beperking vinden contact met anderen soms wat lastiger. Ze verwerken informatie vaak minder snel en kunnen problemen ervaren met communiceren. Dit maakt het aangaan en onderhouden van sociale relaties moeilijker. Ook hebben mensen met een verstandelijke beperking vaak minder mogelijkheden om andere mensen te ontmoeten, bijvoorbeeld als ze niet zelfstandig kunnen reizen of onvoldoende geld hebben voor sociale activiteiten (bron: Movisie).

Stigmatisering

Stigmatisering kan gevoelens van eenzaamheid vergroten. Julia: “Vaak hebben mensen zonder beperking weinig contact met mensen mét een beperking. Daardoor begrijpen ze niet goed wat een beperking inhoudt, met negatieve beeldvorming als gevolg. De houding van de samenleving is in de loop van de jaren wel positiever geworden, maar is nog steeds stigmatiserend. Eenzaamheid kan hierdoor ontstaan en verergeren. Hoe je zo’n stigma doorbreekt? Dat vraagt van de samenleving een open en nieuwsgierige houding naar een ander. In de verschillende netwerken waarin we actief zijn proberen we ook juist het gesprek hierover op gang te brengen.”

Wat kun je nog meer doen?

Wat kun je – naast het gesprek aangaan – nog meer doen voor iemand die zich eenzaam voelt? Julia: “Soms is het hebben van een maatje al helpend, maar het is ook goed om te kijken welke wensen er verder nog liggen en of je kan helpen om die in te vullen. Denk mee over sociale gelegenheden. Zou je maatje het bijvoorbeeld leuk vinden om zich in te schrijven bij een sportclub of een andere vorm van vrijetijdsbesteding? Als hij of zij het spannend vindt om alleen te gaan, kun je misschien de eerste keer samen gaan. Zo help je om de drempel wat te verlagen. Maar je kunt eenzaamheid niet altijd oplossen. Als iemand bijvoorbeeld een partner of ouder is verloren en die rol mist, is dat niet iets wat je voor diegene kunt oplossen. Erover praten, het delen en misschien anderen met zo’n verlieservaring opzoeken kan dan wel fijn zijn.”

Trainingen over eenzaamheid

In sommige gemeenten bieden we trainingen aan over het signaleren en bespreekbaar maken van eenzaamheid. Lijkt dit je interessant? Neem dan even contact op met je regiocoördinator voor meer informatie.

Tip: Vind je het lastig om het gesprek over eenzaamheid te beginnen? Bekijk dan eens de handige informatiekaart van Utrecht Omarmt, hét netwerk in Utrecht rondom eenzaamheid, waar Handjehelpen deel van uitmaakt.